مسجد امیرچخماق یزد که به نامهای مسجد جامع نو یا مسجد دهوک نیز شناخته میشود، یکی از مهمترین و زیباترین مساجد این شهر تاریخی است که در ضلع جنوبی میدان امیرچخماق قرار دارد. این مسجد در دوره تیموری و به همت امیر جلالالدین چخماق شامی، حاکم یزد، و با همراهی همسرش ستی فاطمه خاتون ساخته شده است. ساخت آن حدود سال ۸۴۱ هجری قمری (۸۱۶ هجری شمسی) به پایان رسید و از آن زمان تاکنون به عنوان یکی از شاخصترین بناهای مذهبی و تاریخی یزد شناخته میشود.
مسجد امیرچخماق پس از مسجد جامع یزد، از نظر وسعت، اهمیت و زیبایی در جایگاه دوم قرار دارد. این بنا دارای دو شبستان تابستانی و زمستانی است که در بخش تابستانی آن، بالای محراب، یک بادگیر زیبا دیده میشود. شبستان زمستانی نیز در سمت ورودی قرار دارد و نور آن از طریق سنگ مرمر تأمین میشود. مسجد دارای یک مناره مستطیل شکل آجری است که بر ورودی ضلع شرقی آن مشرف است. نکته جالب درباره این مسجد، فقدان منارههای متعدد است که دو روایت درباره علت آن وجود دارد؛ برخی معتقدند مساجدی که توسط بانوان ساخته میشدند مناره نداشتند و برخی دیگر این ویژگی را نمادی از وحدت بین شیعه و سنی میدانند تا هر دو مذهب بتوانند از مسجد استفاده کنند.
سردر ایوان مسجد با کاشیکاری معرق و کتیبههایی از کاشیهای معرق مزین شده است. محراب مسجد با نقوش معرق و مقرنس تزئین شده و سنگ مرمر زیبایی در وسط آن قرار دارد که شکوه هنر کاشیکاری اسلامی-ایرانی را به نمایش میگذارد. گنبد مسجد نیز با کاشیهای سبز و خطوط کوفی زیبا پوشیده شده است.
کتیبههای متعددی در مسجد دیده میشود که یکی از آنها به میرزا محمد شفیع، وزیر یزد در عهد تیموری، اشاره دارد که قهوهخانهای را به برگزاری مراسم تعزیه امام حسین (ع) اختصاص داده بود. سنگ قبر محمد شفیع نیز در غرفه سمت راست مسجد قرار دارد.
مسجد امیرچخماق در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت ۲۴۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
از مکانهای تاریخی و مذهبی نزدیک مسجد امیرچخماق یزد میتوان به میدان امیرچخماق، مسجد جامع یزد، تکیه امیرچخماق، بازار سنتی یزد و آبانبار امیرچقماق اشاره کرد.
آدرس:
یزد، میدان امیرچخماق، ضلع جنوبی میدان، مسجد امیرچخماق