یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان است که به دلیل معماری تاریخی و بافت سنتی ارزشمندش، در ۱۸ تیر ۱۳۹۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
ثبت جهانی یزد موجب شهرت بین‌المللی جاذبه‌هایی چون مسجد جامع یزد، مجموعه امیرچخماق و آتشکده زرتشتیان شده و این شهر را به مقصدی محبوب برای گردشگران ایرانی و خارجی بدل کرده است.
تاریخچه و ویژگی‌ها
قدمت آثار و بناهای یزد به قرون دوم و سوم هجری و حتی هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد.
یزد، گسترده‌ترین بافت تاریخی مسکونی ایران (۷۰۰ هکتار) را دارد و این بافت بیش از ۱۷۰۰ اثر تاریخی را در خود جای داده است.
مهم‌ترین ویژگی بافت تاریخی یزد: بافت فشرده و متراکم، کوچه‌های باریک و نامنظم، خانه‌های به‌هم‌پیوسته و استفاده از مصالح بومی خشت و کاه‌گل است.
معماری و فضاهای شهری
معماری خانه‌های یزد متناسب با اقلیم کویری طراحی شده و شامل حیاط مرکزی، بادگیر، ساباط (گذر سرپوشیده)، آب‌انبار و عناصر ویژه مانند پایاب و اتاق‌های متنوع است.
بادگیرها نماد شهر یزد بوده و این شهر به «شهر بادگیرها» شهرت دارد؛ بلندترین بادگیر جهان در باغ دولت‌آباد یزد قرار دارد.
آب‌انبارها، ساباط‌ها و کوچه‌های آشتی‌کنان، بخشی از هوشمندی معماری کویری یزد هستند که آسایش و امنیت ساکنین را تضمین می‌کرده‌اند.
شاخص‌ترین محله‌ها و بناها
محلاتی چون فهادان، چهارمنار، شاه‌ابوالقاسم، سرپلک و... همچنان با بافت تاریخی و اصیل خود حفظ شده‌اند.
بناهای مشهور بافت سنتی شامل مجموعه بازار خان، میدان امیرچخماق، مسجد جامع، مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)، آتشکده زرتشتیان و مجموعه میدان مارکار است.
هویت و افتخارات یزد
یزد دارای القاب متعددی چون دارالعباده، حسینیه ایران، شهر بادگیرها و شهر دوچرخه‌هاست.
این شهر به دلیل هم‌زیستی ادیان گوناگون (اسلام، زرتشت، یهود)، فرهنگ، مرمت خانه‌های تاریخی و توسعه پایدار شهری نیز الگو شده و جوایز بین‌المللی متعددی را کسب کرده است.
یزد با فارس و اصفهان، مثلث طلایی گردشگری ایران را تشکیل داده و هر ساله مقصد اصلی گردشگران خارجی است.