مسجد جامع فهرج که در مسیر یزد به بافق و در روستای فهرج واقع شده، به‌عنوان قدیمی‌ترین مسجد ایران شناخته می‌شود و یکی از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی استان یزد با نمایی ساده و منحصر به فرد است. این مسجد با مناره استوانه‌ای خشتی خود در روستا خودنمایی می‌کند و برخلاف بسیاری از مساجد تاریخی، فاقد گنبد، کتیبه و کاشی‌کاری‌های رنگین است و معماری آن بسیار ساده و دل‌نشین است. قدمت روستای فهرج حدود ۵۰۰۰ سال تخمین زده شده اما برخی مورخان تاریخ ساخت مسجد را به قرن اول هجری (هفتم میلادی) نسبت می‌دهند، هرچند اختلاف نظرهایی نیز درباره این تاریخ وجود دارد. مرحوم محمد کریم پیرنیا با توجه به ویژگی‌های معماری و نبود کتیبه، ساخت مسجد را متعلق به قرن اول هجری می‌داند. مسجد جامع فهرج به سبک معماری ساسانی ساخته شده و دیوارهای آن از آجرهای خشتی بزرگ تشکیل شده‌اند. این بنا دارای سه ورودی است که ورودی اصلی آن در بخش جنوب غربی قرار دارد و دو ورودی دیگر در سمت شرقی واقع شده‌اند. شبستان مسجد که بخش مهمی از بنا است، دارای سه دهانه با ستون‌های مستطیلی و قوس‌های کم‌خیز تیزه‌دار بالای هر دهانه است و به همراه رواق مقابل، حیاط مرکزی را احاطه کرده‌اند. در مسجد دو محراب وجود دارد؛ محراب اصلی با عرض حدود ۳.۲ و ارتفاع ۳.۴ متر در انتهای دهانه مرکزی شبستان قرار دارد و محراب دوم که کوچکتر است در بخش غربی آن ساخته شده است. همچنین پنجره‌ای مستطیلی در داخل قاب مزین روی دیوار جداکننده پایین طاق، روبروی محراب مسجد دیده می‌شود. این مسجد که از آثار دوره ساسانیان باقی مانده و در زمان خلافت عمر به مسجد تبدیل شده، تنها مسجدی است که از قرن اول هجری تاکنون تغییرات معماری در آن رخ نداده و همچنان مورد استفاده برای نماز است. معماری ساده و استفاده از مصالح بومی مانند خشت و گل، آن را به نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری صدر اسلام و دوره ساسانی تبدیل کرده است. این مسجد به دلیل قدمت تاریخی و اصالت معماری‌اش، نمادی از حضور اسلام در این منطقه و میراث فرهنگی ارزشمند یزد محسوب می‌شود.
آدرس:
یزد، جاده یزد به بافق، روستای فهرج، مسجد جامع فهرج