مسجد بزرگ ابوالمعالی در بخش غربی خیابان سید گل سرخ، در محله ابوالمعالی و مجاور بازارچه‌ای به همین نام قرار دارد. این مسجد به خواجه حاجی ابوالمعالی نسبت داده می‌شود. محله ابوالمعالی، که در میان مردم به «بوالمیری» شناخته می‌شود، از محله‌های قدیمی یزد است و به احتمال زیاد به خواجه کمال‌الدین ابوالمعالی بن برهان‌الدین لطف یا خواجه حاجی ابوالمعالی مرتبط است. بر اساس اسناد تاریخی، خواجه کمال‌الدین ابوالمعالی از بزرگان یزد بوده و در سال ۷۲۰ هجری قنات فراشاه تفت و مدرسه کمالیه را در یزد بنا کرده است. پدر وی نیز وزیر محمد مظفر، از حکام آل مظفر، بوده است. در منابع مختلف، مسجد ابوالمعالی بین قرن دهم و یازدهم هجری ساخته شده است؛ اما برخی منابع تاریخی اشاره دارند که خواجه حاجی ابوالمعالی مدرسه، حمام، مقبره و جماعت‌خانه‌ای خارج از شهر یزد در سال ۷۸۷ هجری بنا کرده است. با توجه به اینکه محل مدرسه خارج از حصار قدیمی یزد بوده، احتمالاً انتساب محله ابوالمعالی به خواجه حاجی ابوالمعالی دوم صحیح‌تر است.
این محله دو مسجد دارد که به مسجد بزرگ و مسجد کوچک ابوالمعالی معروف هستند. مسجد کوچک بر روی آب‌انبار ساخته شده و در محراب آن قطعه‌ای از کاشی لاجوردی به ابعاد ۴۵×۳۰ سانتی‌متر وجود داشت که احتمالاً از مسجد چهل محراب به این مسجد منتقل شده بود، هرچند امروزه اثری از آن باقی نمانده است. ورودی مسجد بزرگ به ساباطی منتهی می‌شود و وضوخانه آن روبروی در ورودی قرار دارد. درگاه مسجد با کاشی‌های لاجوردی مربعی شکل و حاشیه‌های آبی و سیاه، همراه با دو قطعه کاشی معرق گلدار در وسط تزئین شده است.
این مسجد شامل گرمخانه‌ای نسبتاً بزرگ، حیاط کوچکی در ضلع شمالی، اتاقی به عنوان مقبره در ضلع غربی حیاط و بادگیری بلند در جبهه جنوبی است که به کوچه و بازار مجاور مشرف است. سطح مسجد حدود 0 سانتی‌متر پایین‌تر از کف ساباط قرار دارد. سقف گرمخانه با طاق و تویزه پوشانده شده و ازاره آن آجری است؛ بدنه و سقف نیز با گچ اندود شده‌اند.
در ضلع شرقی مسجد، حیاط کوچکی وجود دارد که دری به کوچه ابوالمعالی از داخل آن باز می‌شود. از این حیاط سه درب پنج لتی به بخش‌های مختلف مسجد راه دارد. در ضلع شمالی حیاط، اتاقی با سقف گنبدی قرار دارد که چند سنگ قبر در آن دیده می‌شود؛ یکی از این سنگ قبرها مربوط به سال ۱۳۰۰ شمسی است و احتمالاً این اتاق آرامگاه خصوصی بوده است.
بقعه سید گل سرخ و برج و بارو یزد نیز در نزدیکی این مسجد قرار دارد
آدرس:
یزد، محله ابوالمعالی، ضلع غربی خیابان سید گل سرخ، جنب بازارچه ابوالمعالی.